معمولاً معیار پیشرفت و شاخص زندگی مردم کشورهای مختلف را می‌توان از روی چگونگی تغذیه و به‌ خصوص میزان پروتئین مصرفی آنها سنجید. پروتئین حیوانی به علت داشتن اسیدهای آمینه لازم و عوامل محرک رشد، اثر مهمی در ترمیم بافت ها و سلامتی و سرحالی موجودات زنده و کلاً رشد بدن دارد. کمبود این پروتئین سبب عدم تعادل دستگاه عصبی گشته و عقب ماندگی فکری و رنجوری و ضعف جسمی را در انسان پدید می آورد و مقاومت بدن را در مقابل بیماری‌های عفونی کاهش می‌دهد.(1)

طبق گزارش ارائه شده از سوی بخش کشاورزی سازمان ملل کشور ایران از نظر مصرف گوشت در ردیف های آخر قرار گرفته است، و این دقیقاً در حالیست که میهن ما مکان بسیار مناسبی برای پرورش طیور می باشد .

از سوی دیگر جمعیت ایران به سرعت افزایش می یابد (به طور متوسط سالی یک میلیون نفر بر جمعیت کشور افزوده می شود) اگر رشد جمعیت با همین سرعت ادامه یابد و تولید پروتئین حیوانی در همین سطح بماند، مطمئناً فاجعه سوء تغذیه هم میهنان ما را تهدید خواهد نمود .

در میان کلیه طیور، شاید اردک از جمله پرندگانی باشد که نگهداری و پرورش آن آسان‌تر از سایرین می باشد و ثمراتی که از این راه عاید پرورش دهنده می گردد خیلی بیشتر از دیگر رشته هاست. اردک یکی از اولین گونه های پرندگان است که توسط آدمی اهلی شده است و به نظر می‌رسد که اهلی کردن آن در کشور مصر صورت گرفته باشد، زیرا که در حفاری های به عمل آمده بر روی گور یکی از فراعنه باستانی مصر که در حوالی 1500 سال قبل از میلاد می‌زیسته است، تصویر یک اردک در بین گل های لوتوس مشاهده شده است، وگفتنی است که مصریان باستان یکی از اولین اقوام کهن بشری هستند که اقدام به جوجه کشی از این پرنده نمودند و شاید علت توجه مصریان باستان به پرورش این پرنده، کانال های متعدد آبی و رودخانه طویل و ممتد نیل بوده باشد و امروزه نیز پرورش اردک به شدت در مصر رایج و متداول است. البته با توجه به قدمت پرورش اردک در نواحی آسیای شرقی، از گسترش و رواج آن به خصوص شکل گیری صنعتی آن در اروپای غربی دیر زمانی نمی گذرد. در صنعت تولید گوشت طیور، گوشت اردک حدود 1/7 درصد تولید را به خود اختصاص داده است که عمدتا در آسیای شرقی (چین، تایوان و ویتنام) تولید می شود. به غیر از گوشت، محصولات دیگری هم از اردک مانند تخم های خوراکی، کبد چرب، کرک و پر بدست می آید که از نظر اقتصادی مهم می باشند.(1)

ولی در همین مدت کوتاه با توجه به فرآورده هائی که پرنده مزبور تولید می نماید، می توان به جرات ادعا نمود که پرورش اردک با سرعت و دامنه بسیار وسیعی در بین دامپروران رواج یافته و سرمایه گذاری زیادی در این زمینه صورت گرفته است. علت اصلی این گرایش به پرورش اردک تنها به خاطر سهولت پرورش و کمبود بیماری‌های مسری و خطرناک، سرعت رشد سریع و در صورت پرورش اصولی و علمی، بالا بودن کیفیت گوشت آن است. همین محاسن باعث گردیده که در بعضی از کشورها (مانند لهستان ) پرورش اردک بیش از سایر طیور مورد توجه قرار گیرد همان‌گونه که ذکر گردید رشد اردک بسیار سریع و چشمگیر است. بطوریکه با رعایت رژیم غذائی مناسب و قوی، در مدت دو ماه وزن پرنده را به دو ونیم (5/2) کیلوگرم رساند. میزان تخم‌گذاری این پرنده در بعضی از نژادهای تخم‌گذار بسیار قابل ملاحظه است و در پاره ای از موارد حتی به 300 تخم در سال می رسد(1).

پرورش اردک معمولاً در نواحی معتدل و پرباران که دارای آب بندان‌های طبیعی باشد بهتر و اقتصادی تر است. در ایران چنین مناطقی را می توان در استان های گیلان و مازندران یافت. در اکثر کشورهای اروپائی به خصوص در کشورهای اروپای شرقی پرورش اردک با موفقیت بسیار چشمگیری همراه بوده است . در حال حاضر بیش از 45 درصد از گوشت طیور مصرفی در کشور لهستان، به گوشت اردک اختصاص دارد. در کشورهای رومانی، مجارستان، بخش اروپائی شوروی، چکسلواکی و آلمان شرقی پرورش اردک بسیار رایج گشته و سرمایه گذاری هنگفتی جهت گسترش این رشته از دامپروری صورت گرفته است.

این گرایش شدید به سوی پرورش صنعتی اردک در کشورهای اروپای شرقی که مدتیست به اروپای غربی نیز سرایت نموده، ناشی از زودرسی اردک و مراقبت کمتر از آن در دوران پرورش، مقاومت آن در برابر اکثر بیماری‌های طیور، خرج مختصر احداث جایگاه و مصرف کمتر غذاهای کنسانتره می باشد (1)

 

با جمع بندی مطالب فوق الذکر می توان نتیجه گرفت که :

پرورش اردک به عنوان منبع کاملاً مطمئن، با ارزش و در عین حال کم هزینه ایست از پروتئین حیوانی، که لازم است درایران نیز موردتوجه قرار گیرد.

 

 

اردک و

تاریخچه آن

 

اردک...

بین پرندگان اهلی شاید پرورش و نگهداری اردک ساده تر از همه باشد.اردک زود درشد و پروار می شود و

کمتر از همه پرندگان اهلی به بیماری ها حساس است.چنانچه امکانات کافی از قبیل محیط آزاده چرا و آبگیر

برای شنا داشته باشد،هزینه پرورش آن بسیار ناچیز است و در گله های کوچک ،بخصوص خانگی،اطلا

محسوس نخواهد بود.

اردک بسهولت با تغیرات محیط عادت می کند.مثلا علیرغم اینکه از حیوانات آب دوست است به آسانی می

تواند در صورت فقدان آب و برکه و استخر و امثال آنها با استفاده از دیگر امکانات موجود در طبیعت مانند

مراتع و چمن زارها این کمبود و فقدان را جبران کند و خیلی زود به زندگی در محیط محدود خو می گیرد.

تغذیه بی درسر و ساده و هضم و جذب سریع در این پرنده کار پرورش دهندگان را آنقدر ساده کرده است که با

مختصر توجه می توانند با حداقل هزینه به نتیجه مطلوب برسند.روند رشد و تولید گوشت اردک در مقایسه با

سایر پرندگان،بویژه با توجه به هزینه ناچیز نگهداری و تغذیه آن بسیار بالا است .اردک یکی از پرندگان تخم

گذار تراز اول است.صرف نظر از درشتی تخم،برخی از نژادهای اردک سالانه حدود 300 تخم می گذارند.

 

تاریخچه

در خصوص منشاء تاریخی اردک اختلاف نظرهایی در نوشته های معتبر فارسی وجود دارد.چنانچه دکتر تقی

بهرامی در کتاب دامپروری جلد سوم می نویسد: اردک نخستین بار در آسیا اهلی شده است. حال آنکه دکتر

ستاری استاد دانشکده دامپزشکی تهران در کتاب پرورش طیور اهلی چنین نظر می دهد که قدیمی ترین ملتی

که به پرورش اردک پرداختند و باصطلاح این حیوان را اهلی کرده اند ، قبایلی بودند که قبل از کشف قاره

آمریکا در آنجا زندگی می کردند. مولف نام برده اردک های نژاد هندی را منتسب به سرخپوستان می داند ،

زیرا پس از کشف دنیای جدید به این سرزمین هند غربی می گفتند و همچنین معتقد است که نژاد اردک

بربری ( Barbarie) نیز شاخه ای از آن تیره است . آنچه مسلم است از قرن 15 به بعد اردک اهلی (مانند

بوقلمون ) از آمریکا به اروپا وارد شده و در کشورهایی مانند : انگلستان ، فرانسه ، ایتالیا و بعد سایر کشور های

اروپایی پراکنده گردیده است ، و شاید نژاد کنونی اردک های اهلی بیشتر از اعقاب همین نژادها باشد.

 

دکتر پورمساله گو ،در صفخات 4 و 5 پایانامه خود مطالبی تحت عنوان تاریخچه پرورش اردک آورده است که با مختصر حک و اصلاحی به شرح زیر ارائه میشود:

اولین گزارشی که در مورد اردک به جای مانده مربوط به حدود 180 سال قبل از میلاد مسیح است که پلین (plin) ضمن اشاره به وجود انواع مرغ و خروس های اهلی و وحشی از اردک و غاز اسم نیز اسم می برد.بعدها وارون(varon) شاعر و دانشمند یونانی که 116 سال قبل از میلاد مسیح میزیسته،در کتاب خود از علاقه یونانی ها و رومی ها و پرورش اردک یاد می کند.وجود اردک در آفریقا و مصر قدیم از نقوش هیروکلیف ثابت شده و نقشهای بسیاری نیز از اردک از آن زمان باقی مانده است.در زمان سلطنت تینیت ها و لمینت ها که تمدن مصریان قدیم به اوج خود رسیده بود مردم به پرورش حیواناتی نظیر گاو وحشی و غزال و کبوتر و غاز و اردک علاقه ی زیادی نشان می دادند.در میان نقشهایی که روی بناها و حجاریهای باستانی کردستان وشوش به دست آمده تصاویر مرغ های خانگی و به خصوص غاز و مرغابی دیده می شود و این امر نشان دهنده ی آشنایی آرین ها و پرورش این نوع پرنده ها است.

 

در هندوستان وچین و فیلیپین نیز بر اساس مدارک تاریخی پرورش اردک از دوران های قدیم متداول بوده است.بومیانی که قبل از کشف آمریکا در آنجا زندگی می کردند علاقه ی زیادی به پرورش اردک داشتند.همانطور که اشاره شد این اردکها به نام اردکهای هندی معروف شدند و نژاد بربری امروز از آنها مشتق گشته است.پرورش اردک در ایران از دورن مادها و هخامنشییان به موجب مدارکی تاریخی و آثار باستانی به طور طبیعی مرسوم بوده است.

 

 

 

اصول طبقه بندی مرغابی

 

 

کلیات

 

شاخه مهره داران دارای پنج رده است، که از نظر تکامل به ترتیب عبارتند از ماهیان، دوزیستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران.

رده پرندگان به علت دارا بودن پوشش عایق بدن، دمای معین و تنظیم شده، بالا بودن میزان سوخت و ساز (متابولیسم )، گردش خون کامل، قابلیت پرواز، تکامل قوه شنوایی و بینائی و خصلت مادری و نگهداری از جوجه ها، از همه رده های ما قبل خویش تکامل یافته ترند و با رده بعد از خویش یعنی رده پستانداران نیز به علت اختلاف فاحشی که در نحوه تولید مثل، تن پوش و قابلیت پرواز دارند، قابل مقایسه نیستند.

 

تن پوش بدن پرندگان از پر است. اندام های پیشین آنها به صورت بال تغییر شکل یافته و اندام های پسین برای راه رفتن و شنا کردن و نشستن روی شاخه به کار می رود. حداکثر 4 انگشت در پا دارند. فاقد دندان بوده و در جلو دهان نوک دارند. قلب آنها 4 حفره ای است. آبدانک (مثانه اداری ) ندارند و اندام مولد صوت در قاعده نای قرار گرفته است. در پرندگان شش‌ها کوچک بوده و دارای کیسه های هوائیست. پرندگان دمای بدنشان منظم است. از این رده تاکنون بیش از 8600 گونه شناسائی شده است.

رده پرندگان Aves دارای دو زیر رده می باشد. زیر رده دیرینه مرغان Archaeornithes و زیر رده نو مرغان Neornithes یا پرندگان حقیقی. زیر رده نو مرغان خود به چندین راسته تقسیم می گردد. که راسته غازیان یکی از آنهاست.

 

راسته غازیان یا غازسانان Anseriformes شامل غازها Geese قوها Swans و مرغابی‌ها Ducks می‌باشد. از خصوصیات مهم این راسته دارا بودن نوک پهن است که روی آن‌را پوسته ای شاخی با حفرات فراوان، حسی پوشانیده است.

در کناره های نوک تعداد زیادی تیغه شاخی موجود است. از خصوصیات دیگر این راسته پرده بین انگشتی، زبان گوشتی، دم کوتاه و تخم ساده و بدون لکه می باشد. بدن جوجه های تازه از تخم در آمده این راسته را پرهای ریز کرک مانند پوشانیده است.

 

 

اردک های وحشی

این دسته از اردک ها تنوع بسیار زیادی دارند. بطور کلی اردک های وحشی در کنار بوته زارها و آب بندان ها به سر می‌برند. یکی از بهترین مکان های زیست این دسته از اردک ها کناره دریاچه ها و مرداب هاست. بسیاری از انواع زیبای دسته اردک های وحشی به علت افراط در شکار یا منقرض گشته اند و یا در حال نابودی هستند. غذای اردک ها ی وحشی بسیار متنوع می‌باشد. اردک ها را می توان از حیوانات گیاه خوار به حساب آورد.

بطور کلی غذای اصلی اردک های وحشی از گیاهان آبزی تشکیل یافته است. ولی تمایل زیادی نیز به موجودات ریز آبزی، کرم، حلزون و لارو و حشرات و ماهی های کوچک دارند. اشتهای اردک های وحشی در فصل بهار که هنگام جفت گیری آنان است بسیار زیاد شده و فوق العاده پرخور می‌شوند. در همین زمان زیباترین پوشش بدن را در اردک های نر می توان دید.

جفت گیری اردک ها ی وحشی در آب انجام می‌شود. اردک ماده همیشه با یک نر آمیزش نموده و همراه می گردد ( روش منوگامی ) Monogamie ماده ها لانه را از خاشاک خشک در گوشه ای دنج می‌سازند و با پرهای خویش کف آن‌را می پوشانند و سپس شروع به گذاردن تخم می‌کنند سیکل تخم‌گذاری ماده اردک های وحشی بسیار کوتاه و تعداد آن ناچیز است و معمولاً از 15 تخم تجاوز نمی کند.

پس از آن ماده اردک خود به تنهائی بر روی تخم ها می نشیند. دوران جوجه در آوری، (دوران جنینی) در اردکها 28 روز طول می‌کشد.

کرک انبوهی به هنگام تولد سطح بدن جوجه اردک ها را پوشانده است. آن ها قادرند بلافاصله به همراه مادرشان در آب شنا نمایند. اردک های نر هیچ گونه وظیفه ای در قبال جوجه ها احساس نمی کنند و تا دو ماهگی همیشه مادر از آن‌ها مواظبت می نماید.

جوجه اردک های وحشی تا این سن قادر به پرواز نیستند و حتی نمی توانند از خود دفاع نمایند و تمام اوقات را با مادر خویش به سر می برند. پس از دو ماهگی که مصادف است با نزدیک شدن فصل تابستان، آن‌ها به همراه گله کوچکی از اردک ها به جنگل های دور دست پرواز می نمایند. دوره پرریزی اردک های وحشی در اواسط تابستان آغاز می گردد. این اردک ها دارای انواع فراوانی هستند. اینک آن‌هائی که در فصل زمستان به ایران مهاجرت می کنند بررسی می نمائیم.

اردک های مهاجر را می توان به دو گروه تقسیم نمود اول گروه تا دورنی Tadornini دوم گروه آنتینی Antaini یا پهنه چینان.

 

3-1 گروه اول : تا دورنی Tadornini

در این گروه دو نژاد بسیار مشهور دارند.

3-1-1 عروس مرغابی (تنجه) تادورنا – تادورنا Tadorna-Tadorna

در فصل بهار که هنگام جفت گیری اردک هاست، اردک نر بسیار زیبا می گردد. یک نوار قهوه ای خوش رنگ از ناحیه پشت سر تا دم ادامه دارد. سر آن‌ها سیاه و دارای جلای سبز رنگ است. یک نوار قهوه ای رنگ دیگر دور سینه حلقه زده و بقیه بدن سفید رنگ است. نوک دارای یک برجستگی انتهائی بوده و رنگ آن سرخ پر رنگ می باشد.

قسمت جلوی نوک بر جسته و به سوی بالا برگشته است. البته پس از آمیزش و جفت گیری یعنی اوائل تابستان جلای رنگ بدن اردک نر از بین رفته و کدر می‌شود طوری که سر به رنگ خاکستری درآمده و اردک های نر و ماده تقریباً شبیه به هم می‌گردند. گردن عروس مرغابی بلند و باریک است. این نژاد در نواحی مختلف، در سواحل شنی آب های شور، مرداب ها و در سواحل رودخانه ها زندگی می نماید. در هر بار تخم گذاری عروس مرغابی حداکثر 16 تخم می‌گذارد که رنگ آن‌ها سفید متمایل به نخودی است. این اردک خوب راه می رود و به راحتی شنا می نماید و از گیاهان آبزی، کرم ها و نرمتنان تغذیه می کند. عروس مرغابی را در زمستان ها می توان در مرداب انزلی و سواحل دریاچه ارومیه دید. موطن اصلی آن‌ها اروپای غربی است، ولی در شمال غربی چین و تبت نیز در حال حاضر، زندگی می نمایند.

 

3-1-2 رودی شلدوک (آنقوت ) Ruddy shelduck

این پرنده جثه نسبتاً بزرگی دارد. دور گردن این اردک را یک نوار سیاه رنگ احاطه کرده است. پاها و نوک نیز به رنگ سیاه هستند. به جز نوار سیاه دور گردن بقیه قسمت های بدن این پرنده قهوه ای روشن است. بین جنس نر و ماده از نظر رنگ آمیزی پره اختلاف فاحشی دیده نمی شود. البته رنگ پر نرها پررنگ و براق تر از ماده‌ها‌ست. ماده‌ها در حدود 18 تخم می‌گذارند و از کرم ها و نرمتنان تغذیه می‌نماید. در سواحل جنوبی ایران و در بعضی از دریاچه های مرکزی ایران تخم گذاری می کنند .

3-2گروه دوم : پهنه چینان Anatini

از اختصاصات این گروه غوطه خوردن سطحی در آب است. آن‌ها طوری در آب فرو می‌روند که همواره دمشان بیرون قرار می گیرد و پاهایشان را مانند پارو به آب می زنند. از مهم ترین نژادهای این گروه می توان از آناس پلاتی رنکوس Anas Plathyrhynchos یا اردک کله سبز Mallard نام برد. پرنده شناسان معتقدند که این اردک وحشی جد تمامی اردک های اهلی کنونی می باشد. از خصوصیات بارز این اردک وجود پرهای سبز روشن و درخشانیست که روی سر و گردن نرها را پوشانیده است. حد فاصل بین گردن و تنه را حلقه سفید رنگی از پر احاطه کرده است. سایر قسمت‌های بدن خاکستری رنگ اند، که از خطوط سیاه و سفید و بسیار ریز پوشیده شده اند. سینه قهوه ای مایل به سرخ دارند. در فصل بهار پرنده نر رنگ و جلای درخشان و بسیار زیبائی دارد. در تابستان این درخشش را از دست می دهد. جثّه این نژاد از سایرین بزرگتر بوده و گردن و ساق پای آن‌ها بلند است.

 

3-2-1 اردک کله سبز Mallard

پرنده ماده قهوه ای و یا کرم رنگ است. جثه آن‌ها بزرگتر از سایر اردک های ماده است و جز به هنگام خطر در آب فرو نمی رود. در فصل بهار به هنگام جفت گیری چند نر یک ماده را احاطه کرده و بینشان برسرماده جنگ در می‌گیرد. ماده ها می توانند در یک دوره تخم گذاری تا 15 تخم بگذارند. غریزه مادری درماده ها بسیار قوی است و بر خلاف نرها همواره با جوجه های خویش به آب می روند و به هنگام خطر بال ها را شدیداً به هم می کوبند. پرنده نر وقتی تغییر رنگ می دهد و به شکل ماده در می آید دیگر قدرت پرواز ندارد. به طور کلی کله سبزها را نمی توان از اردک های غواص دانست. آن ها تنها به هنگام خطر سر در آب فرو می برند. غذای اصلی آن ها گیاهان آبزی، لارو، حلزون و بچه ماهی می باشد. محدوده زیست این اردک در نواحی شمالی شوروی، سیبری کامچاتکا، شمال ژاپن، آفریقای شمالی و شمال ایران و حتی آمریکای شمالی می باشد.

در ایران بیشتر در نواحی بندر انزلی و کلاً سواحل دریای خزر دیده می شوند و در نواحی دیگر ایران از جمله دریاچه ارومیه، دریاچه زر علوار و سواحل جنوبی نیز دیده شده اند.

 

3-2-2 آناس پنلوپ Anas Penelope اردک سوت کش یا (زرکا)

این پرنده دارای نوک کوچک و کوتاه است. پرنده ی نر دارای سر و گردن قهوه ای رنگ بوده که در بالای سر کرم رنگ می شود. ساق پا خاکستری متمایل به سیاه است نوک کوچکش آبی رنگ و لبه اش سیاه رنگ است. خوراک اصلی این اردک بیشتر از گیاهان آبزی است. بال آن ها نوک تیز و دم آن ها کوتاه می باشد. سرشان گرد و کوچک است این اردک را به خاطر دارا بودن صدائی سوت وار، اردک سوت کش می‌گویند. ماده ها در هر دوره تخم گذاری تا 12 تخم به رنگ زرد و روشن (کرم رنگ ) می گذارند. زندگی شان به طور دسته جمعی است و زمستان ها در مرداب انزلی دیده می شوند. محدوده ی زیست آن ها شمال شوروی، سیبری، سوئد، نروژ و فنلاند است.

 

3-2-3 آناس استرپرا Anas strepera یا (اردک بور) Gadwall

این پرنده بسیار ترسو، تیز پرواز و دارای محدودیت زیست بسیار وسیعی بوده و تقریباً در اکثر نواحی جهان دیده شده است. در همه کشورهای اروپایی و اکثر کشورهای آسیایی و شمال آمریکا و شمال ایران و افغانستان زندگی می نماید. رنگ جانور ماده کرم رنگ و قهوه ای روشن است و لکه های سفید و سیاه غیر براق دارد. روی نوک سیاه رنگ است که دور آن را نواری زرد رنگ احاطه کرده است. اردک نر دارای رنگی قهوه ای روشن همراه با خطوط باریک تیره رنگ بوده و روی سینه را پرهایی سفید رنگ با نیم دایره هایی قهوه ای در هم پوشانیده شده است.

اردک ماده در یک دوره تخم گذاری حداکثر تا 15 روز تخم زرد رنگ می گذارد. این پرنده روی خشکی خوب راه می رود و در کنار آب لانه می سازد. در آب شیرین به سر می برد و غذای اصلی او گیاهان آبزی است و در نواحی معتدل زندگی می نماید.

 

3-2-4 خوتکا Teal یا آناس‌کرکا Anas crecca

در فصل زمستان این اردک در شمال ایران بسیار زیاد است. اردک ماده قهوه ای رنگ است و روی بال دارای پرهای سفید رنگ و رگه های سبز رنگ است. نزدیک به 12 تخم در هر دوره تخم گذاری می نهد. دوره ی جنینی آن ها کوتاه و 23 روز است. روی زمین در کنار آب شیرین لانه می سازد. اردک نر دارای پرپوشی بسیار زیباست. سر و گردن به رنگ خرمایی روشن بوده و دو نوار سبز رنگ بسیار درخشان از بالای چشم ها به سوی سر و پس گردن کشیده می شود. رنگ فلز بسیار شفاف سبزی سینه و پشت آن را فرا گرفته است. منطقه زیست این پرنده بسیار وسیع است و در شمال شوروی، قفقاز، دریای سیاه، دریاچه آرال، سواحل شمالی دریای خزر، شمال غربی مغولستان، ژاپن، رومانی، اسپانیا، انگلستان، ایسلند، سوئد، نروژ، فنلاند این اردک زندگی می نماید.

3-2-5 آناس آنگوستری رسترس Anas ungustirostris یا اردک مرمری Marbied teal

این پرنده بسیار آرام وبی صدا بوده و به صورت جفتی زندگی می نماید. اردک مرمری در نیزارها به لانه سازی پرداخته و در ارتفاع پایین پرواز می نماید. نر و ماده تقریباً هم شکلند. فقط ماده ها کوچکتر از نرها هستند. از مشخصات ظاهری این اردک ها کاکل سر آن هاست که به رنگ قهوه ای روشن بوده و نوک آن ها نیز بلند و باریک و سیاه می باشد. تعداد 12 تخم حاصل هر دوره تخم گذاری آن هاست و از گیاهان آبزی تغذیه می نمایند. شوروی، افغانستان، شمال ایران، آفریقای جنوبی (بخش شمالی کشور)، ایتالیا، اسپانیا و فرانسه محل زیست آن ها می باشد.

 

3-2-6 آناس آکوآتا Anas acuata یا اردک دم تیز Pinatal

اردک ماده دارای پرهای قهوه ای با لکه های سفید است. که در قسمت پشتی رنگ قهوه ای تیره و رنگ پرهای سینه روشن‌تر است. نوک آن ها خاکستری رنگ و گردن‌شان باریک و دم آن‌ها نوک تیز است. سر و‌گردن اردک های نر قهوه ای روشن و پشت گردن سیاه رنگ می‌باشد و ضمناً یک جفت از پرهای اصلی دم بلند تر شده و سیاه رنگ است. پاها خاکستری رنگ بوده و سینه را پرهای کرم رنگ می پوشاند. ماده ها در دوره تخم گذاری حداکثر تا 12 تخم سبز رنگ (که گاهی به زردی می‌گراید) می‌گذارد، بر خلاف اکثر اردک های وحشی اردک دم تیز در اسارت نیز تولید مثل می‌نماید و بدین ترتیب استعداد اهلی شدن دارد. پرواز آن‌ها بسیار سریع است.

در تمام کشورهای اروپای شمالی مانند سوئد، نروژ، فنلاند، شمال شوروی و ایسلند تخم‌گذاری می‌نماید. در سواحل دریای خزر و آمریکای شمالی نیز دیده شده است.

 

3-2-7 اسپاتولاکلی پاتا Spatula clypeata (اردک ملاقه ای Shoveler)

مرغابی ماده دارای پرهای قهوه ای خال خال است و جنس نر بسیار خوش‌رنگ و زیباست. سر‌سبز رنگ و براق، نوک سیاه و عنبیه زرد رنگ دارد. سینه سفید و پرهای اصلی بال آبی رنگ است. پاها به رنگ نارنجی می باشد. دو سوی دم را دو تا چهار پر سفید احاطه کرده است. زمستآن‌ها در بندر انزلی فراوان بوده ولی شکارشان مشکل است. ماده‌ها تا 15 تخم می‌گذارند. از جانوران آبزی و حلزون و کرم تغذیه می نمایند. موطن اصلی آن ها شوروی است.

 

3-2-8 آناس کرکودیلا Anas qurequrdula یا مرغابی سفید ابرو Garganey

این پرنده که دارای ابروی سفید رنگیست دارای پروازی تیز وتند است. رنگ کلی نرها سبز فلزی و براق است و تنها روی بال‌ها، پرهای سفید رنگ دارند. پاها و نوک آن‌ها خاکستری رنگ بوده و ماده ها کم رنگ تر از نرها هستند در یک دوره تخم‌گذاری حداکثر 26 تخم زرد‌رنگ گذاشته و در آب‌های کم عمق زندگی می نمایند. زمستان ها در مرداب انزلی و استان مازندران دیده شده اند. موطن اصلی آن‌ها اروپای شمالی است.

3-2-9 ایتیامارینا Aythya marina یا اردک سر سیاه Scaup

مرغابی نر دارای سر سیاه رنگ است که همه گردن وجلوی سینه را نیز گرفته و پرهای پشت آن‌ها خاکستری رنگ است. مرغابی ماده در جلوی سر یک قسمت سفید رنگ دارد و بقیه سر و گردن ارغوانیست. حداکثر 12 تخم سبزرنگ می گذارد. نوک پهن و ملاقه ای آن‌ها به رنگ خاکستری می باشد. پرهای قسمت شکم و پهلوها سفید رنگ است .

این اردک، غواص بسیار ماهریست. از گیاهان وجانوران ریز آبزی تغذیه می‌نماید. موطن اصلی آن‌ها شمال اروپاست و میدان مهاجرتشان ایران، ژاپن، کره و هند و شمال آمریکاست و در مجموع زندگی در کنار آب شور را به آب شیرین ترجیح می‌دهد.

 

3-2-10 ایتیانیروکا Aythya nyroca یا گیلار سرخ سر

سر و گردن و سینه این مرغابی به رنگ سرخ متمایل به قهوه ای می باشد. در ناحیه انتهائی نوک لکه سفید رنگی دارند. پرهای ناحیه شکم سفید رنگ است و حد فاصل بین پرهای زیر شکم وسینه چند ردیف پر مواج سرخ و سفید براق وجود دارد که زیبائی خاصی به پرنده داده است. قسمتی از بال‌ها سفید رنگ است و به دلیل آنکه دارای چشم های سفید رنگی هستند به آن‌ها مرغابی چشم سفید نیز می گویند. حداکثر تعداد تخمی که ماده ها در دوران تخم‌گذاری می‌نهند 16 عدد و به رنگ زرد است. پاها و نوک آن‌ها تیره رنگ می باشد. تنها در کنار آب شیرین زندگی می کند و کند پرواز است. محدوده زیست این پرنده بسیار وسیع بوده و در اکثر کشورهای اروپائی و جزایر و بنادر دریای مدیترانه، شمال افریقا، ایران، شوروی و سیبری زندگی می‌نمایند.

 

3-2-11 ایتافرینا Aythya ferina یا گیلار قهوه ای Pochard

پرهای بدن این پرنده قهوه ای متمایل به سرخ است. تنها پرهای سینه و قسمتی از پشت سیاه رنگ است. نوک آن‌ها سیاه می باشد. مقدار تخم آن ها 16 عدد و به رنگ سبز زیتونی می‌باشد. این اردک به سختی راه می رود. بیشتر اوقات در آب به سر می برد و موطن آن‌ها شمال اروپاست.

 

3-2-12 ایتیافولیگولا Aythya Fuligula یا گیلارد سرسیاه

این مرغابی کاکل آویزان دارد. سر آن‌ها دارای پرهای سیاه رنگ و پهلوها و شکم آن ها سفید رنگ می باشد. گیلارد سر سیاه تنها در آب شنا می کند و در کنار رودخانه ها و دریاچه های آب شیرین زندگی می نماید. مقدار تخم این مرغابی در هر دوره حداکثر 15 عدد و به رنگ پوسته زیتونی است. این اردک غواص بسیار ماهری است. محدوده زیست او شمال اروپا می‌باشد، ولی در زمستان به نواحی گرمسیر مانند شمال آفریقا، هندوستان، ایران و قبرس مهاجرت می نماید.

 

 

3-2-13 کلانگولاهیمالیس Clangula Hyemalis یا اردک دم دراز Long-tailcd duck

این پرنده بسیار زیبا دارای دو بزرگ پر سوزنی شکل و بلند در قسمت دم است. در فصول سرد سال بیشتر قسمت های بدن از پر سفید پوشیده شده است و تنها کناره های گردن و پشت و قسمتی ازسینه را پرهای قهوه ای تیره رنگ پوشانده است. در فصول گرم سال پرهای سفید ریخته شده و پرهای قهوه ای رنگ جایگزین آن‌ها می شود. نوک این پرنده بسیار کوتاه و نازک و به رنگ نارنجی است. محل زیست این اردک در کنار دریاها بوده و از جانوران آبزی تغذیه می نماید. از دیگر صفات این مرغابی مهارت در غواصی، کشیده راه رفتن روی زمین و گذاردن 12 تخم در هر دوره است. موطن آن ها شمال شوروی و شمال کانادا است و زمستان ها به مناطق گرم مهاجرت می کند.

 

3-2-14 میلا نیتانگرا یا مرغابی سیاهه Melanitta Nigra یا اسکوتر سیاه

این مرغابی دارای نوک بزرگ و پهن و سیاه رنگی است که در انتهای آن دو برجستگی و برآمدگی بزرگ دیده می شود. نرها به رنگ سیاه یک‌دست می باشند و ماده ها دارای رنگ قهوه ای تیره هستند. در هر دوره تخم‌گذاری حدود 12 تخم می گذارند که رنگ پوسته آن ها زرد می باشد. دم آن ها کوتاه و نوک دار است. در کنار آب های شیرین که مشرف به جنگل باشد لانه می سازند و بیشتر از جانوران آبزی تغذیه می کنند. در شمال اروپا زندگی می‌نمایند. و به هنگام زمستان به اروپای جنوبی و شمال آفریقا و دریای خزر مهاجرت می کنند.

 

3-2-15 میلانیتا فوسکا Fusca (بال سفید)

این مرغابی پهن و زرد رنگ است و در انتها برجستگی کوتاهی دارد. مرغابی های نر همه سیاه رنگ و ماده ها به رنگ ارغوانی می باشند. از اختصاصات مهم این پرنده این است که پرهای ثانویه بال آن‌ها به رنگ سفید موج‌دار می باشد. در دوره تخم گذاری حداکثر10 تخم می‌گذارد. موطن آن‌ها چند جمهوری در شوروی از جمله گرجستان، آذربایجان و ارمنستان و اوکراین می باشد. در شمال دریای بالتیک نیز زندگی می کنند. در زمستان به نواحی گرمسیر از جمله دریای سیاه و مدیترانه و دریای خزر مهاجرت می نمایند.

 

3-2-16 اردک جنگلی Wood Duck

این اردک بر خلاف دیگر نژادهای هم گونه اش بر روی شاخه های درختان زندگی می‌نماید. پنجه پاهایش بسیار قوی است و همین امر باعث گشته تا بتواند به راحتی بر روی شاخه زندگی نماید. موطن اصلی او جنگل های کانادا و آمریکای شمالی است. رنگ آمیزی پرهای این اردک بسیار خیره کننده و زیباست.

نرها دارای کاکل بسیار قشنگ و بلندی به رنگ سبز متمایل به آبی هستند.کاکل ماده ها کوتاه‌تر است و رنگ پرها خاکستری و رگه رگه است. گردن اردک های نر را پرهای زیبایی به رنگ سرخ پوشانده شده است. منقار و پاهایشان نیز قرمز رنگ است. دمشان سبزرنگ و تقریباً بلند می باشد و همین زیبایی خاص باعث گشته است که شکارچیان آن‌ها را صید نموده و به عنوان زینت درون قفس نگهداری می نمایند.

جنس نر اردک جنگلی در عین زیبایی چشمگیرش، بسیار با عاطفه می باشد و بر خلاف نژادهای دیگر گونه اردک ها، در پرورش جوجه ها به ماده کمک می نماید.

اردک های جنگلی بسیار باهوشند و هیچ وقت بر روی تخم دیگر اردک ها نمی‌نشینند. فقط در بین خودشان تولید مثل می نمایند، حتی با نژادهای ماندارین که خیلی شباهت به آنان دارد آمیزش نمی‌نمایند و درون سوراخ درختان لانه می سازند. تعداد تخم‌گذاری‌شان اندک و از ‌5عدد تجاوز نمی نماید. رنگ تخم ها آبی روشن است.

 

3-2-17 اردک ماندارین Mandarin

این اردک ها بسیار شبیه اردک های نژاد جنگلی هستند ولی بر خلاف آن ها بر روی درختان زندگی نمی نمایند و در کناره مرداب ها و برکه ها و لابه لای بوته زارها لانه می سازند. موطن اصلیشان جزایر ژاپن و نواحی شمالی چین می باشد و نگهداریش بسیار مشکل است.

 

 

اردک های اهلی ونیمه اهلی

 

 

اردک های اهلی را می توان به دو روش تقسیم بندی نمود.

از نظر شکل و ظاهر و فنوتیپ

از نظر بهره رسانی و محصول دهی

از نظر شکل ظاهر

به طور کلی اردک های اهلی را از نظر شکل ظاهر می توان به دو زیرگونه کاملاً متمایز از یکدیگر تقسیم نمود.

5-1 زیرگونه باربوتر Barbateur

دارای نوک بلند و پهن بوده و روی آن هیچ گونه زایده گوشتی دیده نمی شود و اطراف چشم را نیز هیچ گونه نوار گوشتی نپوشانده است. بیشتر اردک های اهلی از این زیر گونه می باشد. مانند اردک پکینی، اردک روآن، اردک دونده هندی، اردک ایلسبوری، اردک خاکی کامپبل، اردک زرکالنایا.

5-2 زیرگونه باربری Barbari

ظاهر نوک این اردک ها کلاً با اردک های باربوتر فرق می کند و بر عکس‌آن ها نوک کوتاه و باریکی دارند. انتهای نوک، به رنگ گلی بسیار روشن می باشد. زایده گوشتی قرمز رنگی نیز در حد فاصل نوک و سر او وجود دارد. اطراف چشم اردک ها را نیز نوار گوشتی پوشانده است و پرهای گردن این زیر گونه در مواقع خطر یا هیجان، سیخ می‌شود. مشهورترین نژاد از این زیر گونه همان نژاد موسکوی است که معروفیت جهانی دارد.

بین دو زیر گونه باربری که اردک موسکوی Moscovy از آنست و باربوتر (اردک های معمولی) تفاوت‌های زیر موجود است.

 

نام زیرگونه
   

شکل منقار
   

اندازه منقار
   

رنگ دور چشم
   

اندازه جثه
   

ارتفاع پا
   

رنگ ساق پا
   

تولید تخم
   

جوجه دهی

باربری(موسکوی)
   

باریک
   

کوتاه
   

قرمز گوشتدار
   

بسیار درشت
   

کوتاه
   

تیره
   

بسیار ناچیز
   

30%

باربوتر(اردک)
   

پهن
   

بلند
   

از پر پوشیده
   

متوسط
   

بلند
   

زرد رنگ
   

خوب
   

75%

جدول 1-4 تفاوت های بین اردک موسکوی و اردک های معمولی

 

از نظر بهره رسانی و محصول دهی

اردک ها را با این تقسیم بندی می توان به سه گروه تقسیم نمود.

اردک های گوشتی، اردک های تخم گذار، اردک های دو منظوره

با پیشرفت روزافزونی که در رشته پرورش اردک در سر تا سر جهان صورت گرفته، تقسیم بندی نوع بهره رسانی و محصول دهی در بین محقّقین متداول تر گشته است.